Nasze zainteresowanie Alaską prawdopodobnie narodziło się po emisji kultowego niegdyś serialu „Przystanek Alaska”. W latach 90-tych serial gromadził tysiące osób, które za pośrednictwem TVP2 śledziły losy bohaterów małego miasteczka, wydawałoby się – gdzieś na końcu świata. To właśnie wtedy nasze oczy zwróciły ku tej egzotycznej części świata. Alaska wydawała się wtedy takim magicznym miejscem … i to w Ameryce.
Alaska – skarb skuty lodem
Nazwa „Alaska” wywodzi się od słowa „alayeska”, co z języka Atabasków (potoczna nazwa dużej grupy plemion Ameryki Północnej), znaczy „wielka ziemia na zachodzie”. Alaska jest najdalej wysuniętym na północ stanem USA. Będąc dokładnym trzeba uszczegółowić, że jest eksklawą (terytorium państwa położonym w oddzieleniu od jego głównego obszaru) Stanów Zjednoczonych.
Leży w północno-zachodniej części Ameryki Północnej, sąsiaduje z Kanadą, a od strony Cieśniny Beringa z Rosją.
Choć Alaska jest największym pod względem powierzchni ze wszystkich stanów, równocześnie ma najmniejszą ze wszystkich gęstość zaludnienia – na powierzchni 1 717 854 km² mieszka zaledwie 700 tysięcy osób, co daje pół osoby na kilometr sześcienny (0,42 os./km²). Większość to ludność napływowa (zaledwie 20% mieszkańców urodziła się w tym stanie).
Stolicą amerykańskiego stanu Alaska od 1906 roku jest miasto Juneau, choć największym miastem tej części Ameryki jest Anchorage. Jako jedyny ze stanów, podział administracyjny Alaski opiera się na okręgach (jest ich 19), gdy inne stany USA dzielą się na hrabstwa. Najpowszechniej używanymi językami na Alasce są; co oczywiste język angielski, którym włada blisko 90% mieszkańców, ale także: języki eskimo-aleuckie (używane przez Eskimosów i Aleutów, rdzennych ludów obszarów arktycznych), język hiszpański, język tagalski, koreański, oraz języki indiańskie.
Symbole Alaski
Alaska ma swoją flagę. Widnieje na niej osiem gwiazd; siedem z gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy oraz Gwiazda Północna. Stworzył ją… zaledwie trzynastoletni chłopiec. Stało się tak za sprawą konkursu ogłoszonego przez władze w 1927 roku. 13-letni mieszkaniec miasta Seward, Benny Benson, zaprojektował flagę pełną symboliki.
Niebieski kolor tła flagi wiąże się z niezapominajką (jeden z symboli Alaski), Gwiazda Polarna jest najbardziej wysuniętą na północ gwiazdą, tak jak Alaska jest najbardziej wysuniętym na północ stanem USA. Natomiast Gwiazdozbiór Wielkiej Niedźwiedzicy jest symbolem siły. W późniejszym czasie rozszerzono symbolikę flagi o określenie znaczenia kolorów; niebieski – morze i jeziora, złoty – liczne bogactwa mineralne Alaski.
Jak każdy z amerykańskich stanów Alaska ma także swoją pieczęć stanową. Widzimy na niej brzeg morza oraz góry. Nisko położone na niebie słońce wiąże się z przebiegającym przez ten region kole podbiegunowym. Poza oficjalną flagą i pieczęcią Alaska ma także inne symbole, które nierozerwalnie wiążą się z tym stanem. Są to ptak pardwa, świerk sitkajski oraz niezapominajka.
Geografia i przyroda Alaski
Pod względem piękności krajobrazów Alasce blisko do Norwegii, którą również przecina 60. stopień szerokości geograficznej. Średnia temperatura powietrza wynosi od -30ºC w zimie do -10ºC w lecie. Miasta będące najdalej wysunięte na północ nawet przez około 84 dni w roku pozbawione są dopływu światła słonecznego. To kraina niedostępnych ostępów leśnych, które występują na przemian z tundrą. Ziemia przez dziewięć miesięcy roku leży schowana pod grubą warstwą śniegu.
O bliskości koła podbiegunowego przypominają ogromne lodowce. Według obliczeń naukowców jeden z nich jest większy niż wszystkie razem wzięte lodowce Alp. Prawdziwy kolos. Alaska jest kraina gór i pagórków. Na południu mieszczą się Góry Alaska wraz z najwyższym szczytem kontynenty, górą McKinley (6194 m n.p.m.). Ponadto na Alasce znajdują się Góry Świętego Eliasza, Góry Wrangla, a na północy Góry Brooksa. Znajduje się tutaj większość najwyższych szczytów Ameryki Północnej, nie brakuje także czynnych wulkanów.
Zobacz także dokładną mapę Alaski i jej granice z Kanadą i Rosją.
Rzeki Alaski wpadają częściowo tak jak Jukon i Koskuwizm do Morza Beringa, a częściowo jak Stikine i Copper River do Oceanu Spokojnego. Rzeki Noatak i Colville wlewają swoje wody do Morza Lodowatego. Morza otaczające z trzech stron Alaskę powodują tworzenie się mgieł, w następstwie czego jasne, słoneczne dni należą do rzadkości. W najdalej na północ obszarach ziemia Alaski nawet w środku lata jest całkowicie zamarznięta. Stan jest pokryty kilometrami lasów, głównie iglastych.
W przeszłości ziemie te obfitowały w zwierzynę, która jednak z biegiem czasu została znacznie uszczuplona przez myśliwych. Niemniej do dzisiaj fauna Alaski uznawana jest za jedną z najbardziej nieokiełznanych, tak jak cała jej przyroda jest jedną z najbardziej dziewiczych, najmniej skażonych ingerencją człowieka. Do dziś amerykanie nie rozwiązali problemu jak najlepiej wykorzystać morze alaskijskiej tajgi.
Gospodarka Alaski
Gospodarka Alaski oparta jest na jej bogactwach naturalnych. To w tym odległym zakątku świata wydobywa się ropę naftową i gaz ziemny, nadal poszukuje się złota, wydobywa platynę, rudy miedzi, cyny, niklu, uranu. Naturalną konsekwencją bogactwa ropy jest obecność zakładów przemysłu petrochemicznego. Działają tam także zakłady przemysłu drzewnego, papierniczego, rozwinięta hodowla reniferów, lisów. Nadal duże znaczenie ma myślistwo i rybołówstwo (szczególnie połów łososi i śledzi).
Obszary wyznaczone dla gospodarki rolnej są nieliczne i ograniczają się do dolin rzecznych w południowej części stanu. Równie małe znaczenie ma tutaj hodowla bydła. W ciągu kilkunastu ostatnich lat rządowi udało się wprowadzić hodowlę reniferów, które służą pomocą w gospodarczym wyzysku tundry.
Złotym okresem dla rozkwitu gospodarczego Alaski były lata 70-te XX w., tuż po odkryciu olbrzymich złóż ropy naftowej w zatoce Prudhoe, u wybrzeży Morza Arktycznego, przez które wybudowano rurociąg transalaskijski. Obecnie blisko 85% dochodów stanu pochodzi właśnie z wydobycia ropy naftowej i gazu ziemnego.
Historia Alaski
Z Alaską wiąże się niezwykła historia przejęcia tej ziemi przez Amerykanów, jednak zanim o tym, zacznijmy od początku. Badacze dziejów ludzkości zakładają, że pierwsi ludzie dotarli do tej krainy już ok. 40 000 lat p. n. e. przez pomost lądowy łączący brzegi obecnego Morza Beringa.
Pierwszych osadników podzieli na 4 grupy: Aleutów, Atabasków, członków rodu Tlingit oraz Eskimosów.
Zdania co do odkryć Alaski są podzielone. Literatura podaje, że pierwszym Europejczykiem, który dotarł do Alaski był Duńczyk Vitus Bering, żeglujący pod rosyjską banderą. W 1741 dopłyną do Przylądka Księcia Walii, kapitanowi nie było dane wrócić do Rosji by opowiedzieć o tym, że w wodach tej części świata pływają wydry i norki o cennych futrach. (Nierozsądni przedstawiciele naszej cywilizacji doprowadzili do tego, że w 1799 r. kolonie wydr zostały zdziesiątkowane).
Według innych podań Alaskę w 1640 roku odkryli hiszpańscy żeglarze, a w 1732 okręt rosyjski wysłany przez dowódcę ekspedycji wojskowej Dmitrij a Pawłuckiego (z pochodzenia Polaka) w czasie przejścia przez Cieśninę Beringa miał obserwować brzeg Alaski, potwierdzając następnie bliskość Azji i Ameryki.
Sprzedaż „kury znoszącej złote jaja”
To wydarzenie w historii Alaski wymaga osobnego podrozdziału. Tak bardzo jest niezwykłe i ekscytujące. Po „wyeksploatowaniu” zwierzątek futerkowych Rosjanie nie mieli pomysłu na wykorzystanie tych ziem. Lata 60. XIX w. to czas, kiedy carstwo zmagało się z licznymi problemami, w tym gospodarczymi. By w łatwy sposób zapewnić sobie dostawę świeżej gotówki Rosjanie… postanowili sprzedać Alaskę Amerykanom, którzy jak się okazało mieli niezłego nosa do interesów.
W 1867 rosyjski car Aleksander II sprzedał Alaskę Stanom Zjednoczonym Ameryki. Sekretarz stanu William Seward kupił ją dokładnie 18. Października 1867 r. za śmieszną kwotę 7 mln dolarów (ówczesne 11 mln rubli), czyli za mniej niż 2 centy za akr.
Początkowo ten „deal” określano w macierzy jako „szaleństwo Sewarda”, a Alaskę jako „lodownię Sewarda”, jednak amerykanie szybko przekonali się, że „szaleństwo” przyniosło im grube miliony dolarów zysków. Historycy podają, że sami Rosjanie, którzy początkowo nawet nie zdawali sobie sprawy z tego, jak wielkie bogactwa skrywa ta skuta lodem ziemia, nie byli zadowoleni z fakty sprzedaży Alaski. Przemawiała za tym ich duma i żal, że car sprzedał 15% terytorium imperium.
Rosjanie z pewnością do dziś „plują sobie w brodę”. Strata Alaski to strata strategicznej z punktu widzenia politycznego części świata. Gdyby nie transakcja cara Aleksandra II, Rosja byłaby krajem położonym na trzech kontynentach, a jej gospodarka znacznie silniejsza przez takie bogactwa Alaski jak ropa czy gaz.
Bogactwo ukryte pod śniegiem i lodem
Już w 1880 roku ( zaledwie 13 lat po sprzedaży Alaski) w Juneau odkryto złoto, w 1898 r. znaleziono je również w okolicach Nome, a w 1902 r. niedaleko Fairbanks. Alaskę ogarnęła „złota gorączka”, nazywana „gorączka złota nad Klondike”. W tamtych czasach do Alaski ściągali ludzie marzący o szybkim zarobku.
Budowali oni miasta i znowu je burzyli, aby znajdowały się bliżej świeżych pokładów złota. Założono także wiele kopalń służących wydobyciu tego cennego kruszcu.Poza złotem odkryto także pokłady srebra, cyny i węgla kamiennego. By transportować skarby, na Alaskce rozpoczęła się budowa sieci kolejowej.
W stosunku do Alaski mówi się, że jest to stan „ostatniej rubieży”, w nawiązaniu do XIX-wiecznego Dzikiego Zachodu. Przyczyną nagłego osiedlania się na tych terenach imigrantów były liczne bogactwa naturalne. Ostatecznie ludność napływowa przewyższyła swoją liczba rdzennych mieszkańców tych ziem. Olbrzymie pokłady metali szlachetnych, jakie skrywa Alaska, wszystkie jej bogactwa naturalne jeszcze przez długie lata będą znacząco wpływać na pozycje Stanów Zjednoczonych.
Rdzenni mieszkańcy Alaski
Do najważniejszych grup rdzennych mieszkańców Alaski zaliczyć należy Inuitów (powszechnie znanych jako Eskimosów) oraz Aleutów. Ludy eskimo-aleuckie należą do rodziny ludów pochodzenia azjatyckiego. Nazwani Eskimosami przez imigrantów Inuici uważają to określenie za obraźliwe, ponieważ oznacza ono „zjadacze surowego mięsa”.
Aleuci są blisko spokrewnieni z Inuitami. Do Alaski przybyli mniej więcej 4 tysiące lat temu. Ich kultury określane są jako pierwotne i choć potomków tych ludów nie brakuje dziś w Alasce, większość zasymilowała się z przybyłymi tam imigrantami i żyje zgodnie z kultura Zachodu.
Turystyka Alaski
Alaska – ziemia dzika, niegościnna i zimna, a zarazem pełna niepowtarzalnego uroku, który coraz częściej ściąga w ten rejon świata turystów. Najpopularniejszym parkiem narodowym Alaski jest Park Narodowy Denali. To na jego terenie leży najwyższy szczyt Ameryki Północnej. Także tam można zaobserwować gatunki charakterystyczne dla świata przyrody tej części świta. Zobaczymy tam misie grizzly, karibu, świstaki, łosie, kozły śnieżne, mewy czy lisy polarne.
Godnymi uwagi są także rzeka Jukon, najbardziej znana rzeka Alaski, popularne wyścigi psich zaprzęgów, czy Park Narodowy Glacier Bay z jego lodowcami. To także region, w którym doświadczymy nocy polarnej – białe noce i dni bez słońca. Będąc na Alasce warto przepłynąć jednym z najpiękniejszych szlaków morskich świata Insie Passage.
Widoki wysp, zatoczek i alaskijskich fiordów aż zapiera dech w piersiach. Dzikość, ale także nieskazitelność środowiska naturalnego powoduje, że do Alaski coraz częściej ściągają turyści, ale również spragnieni wrażeń wędrowcy.
